কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে মঙলবাৰে দেশৰ “অৰ্থনৈতিক সুৰক্ষা” আৰু “আৰ্থিক স্থিৰতা”ৰ প্ৰতি ইয়াৰ ভাবুকিৰ ভিতৰলৈ আনি দণ্ডআইনৰ অধীনত “সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্য”ৰ সংজ্ঞা সম্প্ৰসাৰিত কৰাৰ প্ৰস্তাৱ দিছিল, আনহাতে ব্যভিচাৰক অপৰাধ হিচাপে গণ্য কৰা লিংগ-নিৰপেক্ষ ব্যৱস্থা আৰু অসন্মতিপূৰ্ণ সমকামী যৌনসম্পৰ্কক পৃথকে অপৰাধ হিচাপে গণ্য কৰাৰ বাবে সংসদীয় পেনেলৰ পৰামৰ্শ অন্তৰ্ভুক্ত নকৰে।
অন্যান্য উল্লেখযোগ্য পৰিৱৰ্তনসমূহৰ ভিতৰত, ঔপনিৱেশিক যুগৰ ভাৰতীয় দণ্ডবিধি (আইপিচি)ৰ সলনি কেন্দ্ৰীয় গৃহ মন্ত্ৰী অমিত শ্বাহে মঙলবাৰে লোকসভাত উত্থাপন কৰা সংশোধিত ভাৰতীয় ন্যায় (দ্বিতীয়) সংশোধিত সংহিতা বিধেয়ক, ২০২৩-ত বৈবাহিক সম্পৰ্কত মহিলাৰ বিৰুদ্ধে “নিষ্ঠুৰতা” নিৰ্ধাৰণ কৰিবলৈ আৰু ধৰ্ষণৰ ভুক্তভোগীৰ পৰিচয় প্ৰকাশ কৰিব পৰা আদালতৰ প্ৰক্ৰিয়া প্ৰকাশক শাস্তি দিয়াৰ বাবে দুটা নতুন ব্যৱস্থা যোগ কৰা হৈছে।
শ্বাহে মঙলবাৰে আন দুটা উন্নীত ফৌজদাৰী আইন বিধেয়ক – ভাৰতীয় সাক্ষ্য (দ্বিতীয়) সংহিতা, আৰু ভাৰতীয় নগৰিক সুৰক্ষা (দ্বিতীয়) সংহিতা, যিবোৰে ক্ৰমান্বয়ে ভাৰতীয় প্ৰমাণ আইন আৰু অপৰাধ প্ৰক্ৰিয়া বিধি (চিআৰপিচি) সলনি কৰিবলৈ সাজু হৈছে। বৃহস্পতিবাৰে বিধেয়কখন তৰ্ক কৰা হ’ব, গৃহমন্ত্ৰীয়ে সদনক জনায়।
আগষ্টত চৰকাৰে প্ৰথমবাৰৰ বাবে উত্থাপন কৰা তিনিখন ফৌজদাৰী আইন বিধেয়ক একে মাহত পুনৰীক্ষণৰ বাবে গৃহ পৰিক্ৰমা সম্পৰ্কীয় সংসদীয় স্থায়ী সমিতিলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল। শ্বাহে সোমবাৰে তেওঁলোকৰ পৰিৱৰ্তিত সংস্কৰণবোৰ পুনৰ প্ৰৱৰ্তন কৰিবলৈ মূল বিলবোৰ প্ৰত্যাহাৰ কৰে, পেনেলৰ পৰামৰ্শবোৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰি।
সমাজ সেৱা ব্যাখ্যা কৰা হৈছে
যদিও দেশত প্ৰথমবাৰৰ বাবে দণ্ডবিধিৰ ওপৰত বিধেয়কৰ পূৰ্বৱৰ্তী সংস্কৰণটোৱে অপৰাধমূলক মানহানিকে ধৰি “ক্ষুদ্ৰ” অপৰাধৰ বাবে এক শাস্তি হিচাপে সমাজ সেৱা প্ৰৱৰ্তন কৰাৰ প্ৰস্তাৱ দিছিল, চিআৰপিচিৰ সলনি নতুন বিধেয়কে এতিয়া “সমাজ সেৱা”ৰ অৰ্থ কি হ’ব তাক নিৰ্ধাৰণ কৰিছে। নতুন বিধেয়কখনত কোৱা হৈছে যে সমাজ সেৱাৰ অৰ্থ হ’ব সেই কাম যিটো আদালতে এজন দোষীক এক প্ৰকাৰৰ শাস্তি হিচাপে কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিব পাৰে যি সমাজক লাভান্বিত কৰে, যাৰ বাবে দোষী কোনো পাৰিশ্ৰমিকৰ অধিকাৰী নহ’ব। ই এইটোও স্পষ্ট কৰে যে প্ৰথম আৰু দ্বিতীয় শ্ৰেণীৰ দণ্ডাধীশসকলে এতিয়া অপৰাধীসকলক সমাজ সেৱালৈ শাস্তি দিয়াৰ আদেশ দিব পাৰে।
সংশোধিত বিধেয়কখনে এইটোও স্পষ্ট কৰে যে প্ৰথম শ্ৰেণীৰ ন্যায়িক দণ্ডাধীশে তিনি বছৰৰ অধিক নকৰা ম্যাদৰ বাবে কাৰাদণ্ড, বা ₹50, 000, বা সমাজ সেৱা ৰ ₹ অধিক নকৰা জৰিমনা বিহা হ’ব পাৰে।
সন্ত্ৰাসবাদৰ সংজ্ঞা দিয়া হৈছে
সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্যকলাপৰ এক বিস্তৃত সংজ্ঞা প্ৰদান কৰি, বিএনএছ-ছেকেণ্ডে নিৰ্ধাৰণ কৰে যে এজন ব্যক্তিয়ে ভাৰতৰ ঐক্য, অখণ্ডতা, সাৰ্বভৌমত্ব, নিৰাপত্তা বা “অৰ্থনৈতিক সুৰক্ষা”ৰ প্ৰতি ভাবুকি দিয়া বা ভাবুকি দিয়াৰ উদ্দেশ্যৰে কিবা কৰিলে সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্য সংঘটিত কৰিছে বুলি কোৱা হয়।
সংশোধিত সংহিতাৰ প্ৰস্তাৱিত ধাৰা ১১৩ ত যোগ দিয়া হৈছে যে নকল ভাৰতীয় কাগজৰ মুদ্ৰা, মুদ্ৰা বা আন যিকোনো সামগ্ৰীৰ উৎপাদন বা চোৰাং ব্যৱসায় বা প্ৰচলনৰ দ্বাৰা ভাৰতৰ “মুদ্ৰা স্থিৰতা”ৰ ক্ষতি কৰা যিকোনো কাৰ্যক সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্য বুলিও কোৱা হ’ব।
এজন ব্যক্তিৰ মৃত্যুৰ ফলত সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্য্য কৰাৰ বাবে, কোডটোৱে মৃত্যু বা আজীৱন কাৰাদণ্ডৰ শাস্তিৰ বিষয়ে চিন্তা কৰে, আনহাতে ধাৰাটোৰ আওতালৈ অহা আন কাৰ্য্যবোৰৰ বাবে পাঁচ বছৰ আৰু আজীৱন কাৰাদণ্ডৰ প্ৰস্তাৱ দিয়া হৈছে।
যদিও আইপিচি, 1860-ত দেশৰ “সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্য” বা অৰ্থনৈতিক বা আৰ্থিক স্থিৰতা সম্পৰ্কে কোনো ব্যৱস্থা নাই, দণ্ডবিধিৰ অধীনত সন্ত্ৰাসবাদক অপৰাধ হিচাপে গঢ়ি তোলাৰ বাবে আগষ্টত উত্থাপন কৰা প্ৰথম বিধেয়কখনে সন্ত্ৰাসবাদক দণ্ডবিধিৰ অধীনত অপৰাধ হিচাপে গণ্য কৰিছিল আৰু ইয়াৰ পৰিধিৰ অধীনত এক সম্পূৰ্ণ অপৰাধ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছিল – বিস্ফোৰক ব্যৱহাৰ কৰি, যিকোনো ৰাজহুৱা কৰ্মকৰ্তাৰ মৃত্যু বা আঘাত ৰখাৰ সম্ভাৱনা আছে, আৰু যিকোনো ব্যক্তিক আটক কৰা আৰু চৰকাৰক কোনো কাম কৰিবলৈ বা বিৰত থাকিবলৈ বাধ্য কৰাৰ বাবে এনে ব্যক্তিক হত্যা বা আঘাত কৰাৰ ভাবুকি দিয়া।
বিএনএছ-ছেকেণ্ডৰ অধীনত নকল মুদ্ৰা বা মুদ্ৰাক পৃথক অপৰাধ হিচাপে ৰখা হৈছে কিন্তু এক সতৰ্কবাণীৰ সৈতে যে যদি এনে কাৰ্য্যই ভাৰতৰ আৰ্থিক স্থিৰতাৰ ওপৰত বিৰূপ প্ৰভাৱ পেলায়, তেন্তে সেইবোৰ সন্ত্ৰাসবাদৰ কাৰ্যৰ সমান হ’ব।
পূৰ্বৱৰ্তী সংস্কৰণটোৱে সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্যক এনে এক হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰিছিল যি দেশৰ ৰাজনৈতিক, অৰ্থনৈতিক বা সামাজিক গাঁথনিক অস্থিৰ বা ধ্বংস কৰে, বা ৰাজহুৱা জৰুৰীকালীন অৱস্থা সৃষ্টি কৰে বা ৰাজহুৱা সুৰক্ষা হ্ৰাস কৰে। নতুন বিধেয়কখনে প্ৰস্তাৱিত শাখাৰ অধীনত “সাৰ্বভৌমত্ব”, “অৰ্থনৈতিক সুৰক্ষা” আৰু “আৰ্থিক স্থিৰতা” যোগ দিয়াৰ সময়ত এই ধাৰাটো আঁতৰ কৰে।
প্ৰস্তাৱিত ধাৰা 113-ত এইটোও বৰ্ণনা কৰা হৈছে যে আৰক্ষী অধীক্ষক পদবীৰ তলত নথকা বিষয়াজনে এই ধাৰাৰ অধীনত গোচৰটো পঞ্জীয়ন কৰিব নে বেআইনী কাৰ্যকলাপ (প্ৰতিৰোধ) আইনৰ অধীনত – সন্ত্ৰাসবাদৰ অপৰাধৰ সৈতে বিশেষভাৱে মোকাবিলা কৰিবলৈ প্ৰস্তুত কৰা আইনৰ অধীনত সিদ্ধান্ত ল’ব।
উপেক্ষা কৰা পৰামৰ্শসমূহ
যোৱা মাহত চৰকাৰক দাখিল কৰা পেনেলৰ চূড়ান্ত প্ৰতিবেদনত ব্যভিচাৰ আইনৰ পুনৰ অপৰাধকৰণ আৰু পুৰুষ, মহিলা বা ট্ৰেন্সপাৰ্ছনৰ মাজত সন্মতিহীন যৌন সম্পৰ্কৰ অপৰাধকৰণৰ লগতে বেষ্টিয়ালিটিৰ কামৰ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছিল। 25 অক্টোবৰত এইচ.টি.-য়ে প্ৰথমবাৰৰ বাবে জনোৱা অনুসৰি, দুটা মুখ্য ব্যৱস্থা ঘূৰাই অনাৰ পৰামৰ্শ ইয়াৰ দ্বাৰা পৰামৰ্শ দিয়া প্ৰায় 50 টা সংশোধনীৰ ভিতৰত আছিল।
কিন্তু বিএনএছ-ছেকেণ্ডে পেনেলৰ পৰামৰ্শসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত নকৰে, উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ দুটা সংবিধান বিচাৰপীঠৰ ৰায়ৰ দ্বাৰা মোকাবিলা কৰা দুটা ব্যৱস্থা পুনৰুজ্জীৱিত কৰাৰ বাবে চৰকাৰৰ অপ্ৰৱণতা অৱগত কৰে। যদিও ব্যভিচাৰৰ ওপৰত শাস্তিৰ ব্যৱস্থা (ধাৰা 497, আইপিচি) উচ্চতম ন্যায়ালয়ে বৈষম্যমূলক, অসাংবিধানিক আৰু মহিলাৰ মৰ্যাদাৰ বিৰুদ্ধে হোৱাৰ ভিত্তিত বাতিল কৰিছিল, আইপিচিৰ ধাৰা 377 ৰ অধীনত সন্মতিবিহীন সমকামী যৌন সম্পৰ্কৰ অপৰাধ বিএনএছত চৰকাৰে প্ৰত্যাহাৰ কৰিছিল। উচ্চতম ন্যায়ালয়ে ইয়াৰ ২০১৮ ৰ ৰায়ত ৩৭৭ ধাৰা পঢ়ি সন্মতিপ্ৰাপ্ত প্ৰাপ্তবয়স্কসকলৰ মাজত সমকামী যৌন সম্পৰ্ক কৰ্তৃত্বহীন কৰিছিল। আনকি 2018 ৰ ৰায়টোৱে ধাৰা 377-ৰ আন টো অংশক নিশ্চিত কৰিছিল যিয়ে সন্মতিবিহীন সমকামী যৌন সম্পৰ্কক দণ্ডিত কৰিছিল, পেনেলে ফ্লেগ কৰিছিল যে বিএনএছে ধাৰা 377-ৰ কোনো প্ৰসংগ প্ৰত্যাহাৰ কৰাৰ পিছত, “পুৰুষ, মহিলা, ট্ৰেন্সপাৰচনেৰ বিৰুদ্ধে আৰু বেষ্টিয়ালিটি কাৰ্যৰ বাবে” সন্মতিহীন যৌন অপৰাধৰ কোনো ব্যৱস্থা নাই। বিএনএছ-ছেকেণ্ডত এই পৰামৰ্শবোৰ অন্তৰ্ভুক্ত নহয়।
দুটা নতুন শাখা
অন্যান্য মুখ্য পৰিৱৰ্তনবোৰৰ ভিতৰত, বিএনএছ-ছেকেণ্ডে দুটা নতুন শাখা যোগ দিয়ে। ধাৰা 73-য়ে আদালতৰ প্ৰক্ৰিয়াবোৰ মুদ্ৰণ বা প্ৰকাশ কৰাটো এক শাস্তিমূলক অপৰাধ হিচাপে গণ্য কৰে যি ধৰ্ষণৰ ভুক্তভোগীৰ পৰিচয় প্ৰকাশ কৰিব পাৰে, যদি এনে প্ৰকাশনত আদালতৰ আগতীয়া অনুমোদনৰ অভাৱ হয় তেন্তে সৰ্বাধিক দুবছৰকাৰাবাস হ’ব পাৰে। পূৰ্বৱৰ্তী বিধেয়কখনত, সংযমটো নাম টো মুদ্ৰণ বা প্ৰকাশ কৰা বা ধৰ্ষণৰ ভুক্তভোগীৰ পৰিচয় জনাব পৰা যিকোনো বিষয়ত সীমাবদ্ধ আছিল। নতুন ধাৰাটোৱে নিৰ্দিষ্ট কৰিছে যে উচ্চ ন্যায়ালয় বা উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ৰায় প্ৰিণ্ট বা প্ৰকাশ নহ’লেও সংযম আদালতৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ ক্ষেত্ৰত সমানে প্ৰযোজ্য হ’ব। প্ৰস্তাৱিত ধাৰাটোৱে প্ৰক্ৰিয়া আৰু উন্নয়নৰ প্ৰকাশৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিৰোধক হিচাপে কাম কৰিব পাৰে, যাৰ ভিতৰত আছে অভিযোগপত্ৰৰ বিৱৰণ, অভিযোগৰ ওপৰত আদেশ বা ধৰ্ষণৰ গোচৰৰ বিচাৰৰ সময়ত সাক্ষ্য।
বি.এন.এছ.-ছেকেণ্ডত আন এটা সংযোজন হৈছে ধাৰা 86 যিয়ে এগৰাকী মহিলাৰ বিৰুদ্ধে তেওঁৰ স্বামী আৰু তেওঁৰ আত্মীয়ৰ দ্বাৰা “নিষ্ঠুৰতা” নিৰ্ধাৰণ কৰাৰ প্ৰস্তাৱ দিয়ে, যাৰ বাবে তিনি বছৰলৈকে কাৰাদণ্ড ৰখা হ’ব পাৰে। নিষ্ঠুৰতাৰ এক কাৰ্যক এনে ধৰণৰ যিকোনো ইচ্ছাকৃত আচৰণ হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰা হৈছে যে ই মহিলাগৰাকীক আত্মহত্যা কৰিবলৈ বা মহিলাগৰাকীৰ জীৱন, অঙ্গ বা স্বাস্থ্যৰ (মানসিক বা শাৰীৰিক) বাবে গুৰুতৰ আঘাত বা বিপদ ৰখাৰ সম্ভাৱনা আছে। যদিও “নিষ্ঠুৰতা” এতিয়া এক পৃথক ব্যৱস্থাৰ জৰিয়তে বিএনএছ-ছেকেণ্ডত সংজ্ঞায়িত কৰা হৈছে, পুৰণি ধাৰা 498এ আৰু লগতে বিএনএছৰ ধাৰা 84-এ তেওঁলোকৰ “ব্যাখ্যা” ধাৰাত একে শব্দ ব্যৱহাৰ কৰি নিষ্ঠুৰতাৰ সংজ্ঞা দিছে। সেয়েহে, বি.এন.এছ.-ছেকেণ্ডৰ নতুন শাখাটোৱে প্ৰকৃততে প্ৰস্তাৱিত দণ্ডবিধিত একো নতুন যোগ নিদিয়ে।
কি’ বিলোপ
নতুন বিধেয়কখনে এটা ব্যৱস্থাৰ পৰা এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ বিলোপ কৰিছে যিয়ে গণপিটুনিক এক সুকীয়া অপৰাধ হিচাপে প্ৰৱৰ্তন কৰাৰ প্ৰস্তাৱ দিছিল।
বি.এন.এছ.-এ প্ৰস্তাৱ দিছিল যে যেতিয়া কনচাৰ্টত কাম কৰা পাঁচ বা ততোধিক লোকৰ এটা দলে জাতি, জাতি বা সম্প্ৰদায়, লিংগ, জন্মস্থান, ভাষা, ব্যক্তিগত বিশ্বাস বা আন কোনো ভিত্তিত হত্যা কৰে, তেতিয়া এনে গোটৰ প্ৰতিজন সদস্যক মৃত্যু বা আজীৱন কাৰাদণ্ড বা “সাত বছৰতকৈ কম নহ’ব পৰা ম্যাদৰ বাবে কাৰাদণ্ড” দিয়া হ’ব। সংশোধিত বিএনএছ-ছেকেণ্ডে সাত বছৰৰ প্ৰসংগ বাদ দিয়ে। হত্যাৰ এটা অপৰাধ এতিয়াও আজীৱন কাৰাদণ্ড বা মৃত্যুদণ্ডৰ সৈতে দণ্ডনীয়।
বি.এন.এছ.-ছেকেণ্ডে ধাৰা 23-ৰ ভাষাও সংশোধন কৰে, যি এজন ব্যক্তিৰ ইচ্ছাৰ বিপৰীতে হোৱা নিচাৰ কাৰণে বিচাৰ কৰিব নোৱাৰা কামৰ সৈতে সম্পৰ্কিত। সংশোধিত ব্যৱস্থাটোত কোৱা হৈছে যে একো অপৰাধ নহয় যি টো কৰাৰ সময়ত এজন ব্যক্তিয়ে কৰে, যি নিচাৰ কাৰণে, আইনৰ প্ৰকৃতি জানিবলৈ অক্ষম, বা তেওঁলোকে যি ভুল, বা আইনৰ বিপৰীত কাম কৰি আছে; “প্ৰদান” কৰা হৈছে যে তেওঁলোকক নিচাগ্ৰস্ত কৰা বস্তুটো তেওঁলোকৰ অজ্ঞাতে বা তেওঁলোকৰ ইচ্ছাৰ বিপৰীতে প্ৰয়োগ কৰা হৈছিল। পূৰ্বৱৰ্তী বিধেয়কৰ ব্যৱস্থাটোত “প্ৰদান” কৰাৰ পৰিৱৰ্তে “যদি হে” শব্দটো আছিল, যাৰ ফলত বিভ্ৰান্তি সৃষ্টি হৈছিল।
